Έρευνες

Συρία: Τα τουρκικά κατεχόμενα, τα βασανιστήρια, οι βιασμοί και ο “ύποπτος” ρόλος της IHH

Πως το “μακρύ χέρι” του Ερντογάν έχει κατακτήσει και “εκτουρκίσει” περιοχές στην Συρία. Οι τρεις εισβολές, η ΜΚΟ και η σχέση της με την τρομοκρατία, η “επόμενη ημέρα” και τα σχέδια της Άγκυρας.

Άκουσε το άρθρο

 

 

Του Χάρη Καρανίκα

Η αρχή έγινε από τον εκλεγμένο πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ την Τρίτη, όταν δήλωσε από την κατοικία του στη Φλόριντα: “Νομίζω ότι η Τουρκία είναι πολύ έξυπνη… Η Τουρκία έκανε μια εχθρική κατάληψη, χωρίς να χαθούν πολλές ζωές”.

Στη συνέχεια, ακριβώς την επόμενη ημέρα ο Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, ηγέτης της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ που ανέτρεψε το καθεστώς Άσαντ, σε συνέντευξή του στην τουρκική εφημερίδα Yeni Safak σημείωσε ότι "αυτή η νίκη δεν είναι μόνο νίκη του συριακού λαού, αλλά και του τουρκικού λαού” επισημαίνοντας ότι η Τουρκία θα έχει “προτεραιότητα στην ανοικοδόμηση του νέου συριακού κράτους”. Από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν απαντώντας στον Τραμπ την Πέμπτη ανέφερε ότι “θα ήταν σοβαρό λάθος να χαρακτηριστεί αυτό που συμβαίνει στη Συρία κατάληψη εξουσίας”.

Ωστόσο, ήδη βόρεια τμήματα της Συρίας έχουν τουρκοποιηθεί πλήρως. Θα μπορούσε αυτός ο εκτουρκισμός να επεκταθεί μέσω της “ανοικοδόμησης” που έχει προαναγγελθεί και στην υπόλοιπη χώρα;

Τα τελευταία οκτώ χρόνια η Τουρκία έχει πραγματοποιήσει τρεις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία με στόχο την αποδυνάμωση της κουρδικής παρουσίας κατά μήκος των συνόρων της. Στην πρώτη επιχείρηση του 2016 κατέλαβε περιοχή βόρεια του Χαλεπίου, η οποία προηγουμένως ήταν υπό τον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους. Στη δεύτερη εισβολή το 2018, κατέλαβε το Αφρίν, έναν θύλακα με κουρδικό πληθυσμό ακριβώς δυτικά της Αζάζ, που υπό την ηγεσία των Κούρδων από το 2012. Και στην τρίτη της εισβολή το 2019, απέκτησε τον έλεγχο περίπου μίας λωρίδας γης, μήκους 150 χιλιομέτρων και πλάτους 30 χιλιομέτρων στη βορειοανατολική Συρία, από δυνάμεις υπό την ηγεσία των Κούρδων. Πραγματοποίησε και τις τρεις επιχειρήσεις με τη βοήθεια διαφόρων τοπικών ένοπλων δυνάμεων, συμπεριλαμβανομένων τουρκμενικών ομάδων, πρώην ομάδων του Ελεύθερου Συριακού Στρατού και άλλων ισλαμιστικών ομάδων που το 2017 έγιναν συλλογικά γνωστές ως Συριακός Εθνικός Στρατός.

(Χωριό Ραχμέτ στην περιφέρεια Ιντλίμπ: Εκατό σπίτια κατασκεύασε η IHH μαζί με σχολείο, τζαμί και κέντρο υγείας)

Σήμερα, η Τουρκία συνεχίζει να διατηρεί τον έλεγχο των εδαφών μέσω των ενόπλων δυνάμεών της και των υπηρεσιών πληροφοριών της, με περισσότερες από 100 στρατιωτικές τοποθεσίες, βάσεις και θέσεις παρατήρησης στη βόρεια Συρία, καθώς και μέσω του άμεσου ελέγχου της στον Συριακό Εθνικό Στρατό, τον οποίον προμηθεύει με όπλα και υλικοτεχνική υποστήριξη, ενώ πληρώνει και τους μισθούς. Με λίγα λόγια, σε περιοχές της βόρειας Συρίας, η Τουρκία είναι μια κατοχική δύναμη και ασκεί διοικητικό και στρατιωτικό έλεγχο στη συριακή πλευρά των νότιων συνόρων της τόσο άμεσα όσο και μέσω του πληρεξουσίου της Συριακού Εθνικού Στρατού. Πέρα από τις επιθέσεις κατά των Κούρδων, στόχος των στρατιωτικών εισβολών, όπως είχε αναφέρει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ήταν η δημιουργία “ασφαλών ζωνών” στα εδάφη που κατέχει προκειμένου να επανεγκατασταθούν Σύριοι πρόσφυγες, που είχαν καταφύγει στην Τουρκία κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία.

Σύμφωνα με έκθεση του διεθνούς Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2024, οι περιοχές της Συρίας υπό τουρκική κατοχή δεν είναι καθόλου ασφαλείς. “Εκτός από την απουσία κράτους δικαίου, οι υπό τουρκοκρατία περιοχές, όπως και άλλες περιοχές της Συρίας, υποφέρουν επίσης από άθλιες οικονομικές και ανθρωπιστικές συνθήκες. Η απέλαση μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε περιοχές όπου έχουν αξιόπιστο φόβο δίωξης ή βασανιστηρίων θα παραβίαζε τις υποχρεώσεις της Τουρκίας βάσει του διεθνούς δικαίου. Οι απελάσεις και η επανεγκατάσταση σε μαζική κλίμακα θα άλλαζαν επίσης δραστικά την εθνοτική σύνθεση της βόρειας Συρίας”, αναφέρεται στην έκθεση.

Όπως επισημαίνει το HRW, οι στρατιωτικές εισβολές της Τουρκίας οδήγησαν σε μαζικούς εκτοπισμούς και ήταν γεμάτες με σοβαρές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των αδιάκριτων βομβαρδισμών, δολοφονιών, παράνομων συλλήψεων, βασανιστηρίων και συστηματικής λεηλασίας και παράνομης κατάσχεσης περιουσίας. Ανάμεσα στα ευρήματα του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την κατάσταση στις τουρκοκρατούμενες περιοχές περιλαμβάνονται μαρτυρίες γυναικών κουρδικής καταγωγής οι οποίες ανέφεραν ότι ως κρατούμενες υπέστησαν σεξουαλική βία, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού, ενώ παιδιά ηλικίας μόλις έξι μηνών κρατούνταν μαζί με τις μητέρες τους. Ένας άνδρας είπε ότι οι δεσμοφύλακες τον ανάγκασαν να γίνει μάρτυρας ενός ομαδικού βιασμού δύο Κούρδων γυναικών.

(Το πρότζεκτ Yeni Hayat με 11 οικοδομές και 132 διαμερίσματα που ολοκληρώθηκαν το 2020. Επίσης στην περιφέρεια Ιντλίμπ, κατασκευασμένο από την IHH).

Αν και οι περισσότερες καταχρήσεις που τεκμηριώθηκαν από το HRW διαπράχθηκαν από φατρίες του Συριακού Εθνικού Στρατού και της Στρατιωτικής Αστυνομίας και έλαβαν χώρα στα κέντρα κράτησής τους, πρώην κρατούμενοι ανέφεραν ότι Τούρκοι στρατιωτικοί και αξιωματούχοι υπηρεσιών πληροφοριών ήταν μερικές φορές παρόντες κατά τις συλλήψεις και τις ανακρίσεις τους, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις συμμετείχαν άμεσα στα βασανιστήρια και την κακομεταχείριση στην οποία υπέστησαν. Κάποιοι είπαν ότι είδαν Τούρκους στρατιωτικούς ή αξιωματούχους των μυστικών υπηρεσιών να επισκέπτονται τακτικά τα κέντρα κράτησης, αλλά ότι δεν είχαν προσωπική επαφή μαζί τους. Δύο ενημερωμένες πηγές με άμεση γνώση της εσωτερικής λειτουργίας του Συριακού Εθνικού Στρατού επιβεβαίωσαν ότι οι φατρίες και η Στρατιωτική Αστυνομία απαντούν απευθείας στις τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών. “Τίποτα δεν γίνεται εν αγνοία τους” είπε μία από τις πηγές που επικαλείται το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Επιπλέον, η οργάνωση έλαβε συνεντεύξεις από 16 πρώην κρατούμενους που ανέφεραν ότι υπέστησαν βασανιστήρια και απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση στα κέντρα κράτησης τόσο της Στρατιωτικής Αστυνομίας όσο και διαφόρων ομάδων του Συριακού Εθνικού Στρατού. Τα είδη βασανιστηρίων που περιέγραψαν περιελάμβαναν σοβαρούς και παρατεταμένους ξυλοδαρμούς -συχνά χρησιμοποιώντας καλώδια, ηλεκτρικά καλώδια και μεταλλικούς σωλήνες- ξερίζωμα δοντιών και νυχιών, δέσιμο στην οροφή και κάψιμο με τσιγάρα.

(Το έργο Briquet Houses ξεκίνησε στις αρχές του 2019 με στόχο την κατασκευή 20.000 σπιτιών. Μέσα σε ενάμιση χρόνο η IHH είχε κατασκευάσει περίπου 9.000 σπίτια).

“Ως κατοχική δύναμη και η de facto κυβέρνηση σε αυτήν την περιοχή, η Τουρκία είναι υποχρεωμένη να διασφαλίζει ότι οι δυνάμεις της τηρούν αυστηρά τα διεθνή ανθρώπινα δικαιώματα και το ανθρωπιστικό δίκαιο, να αποκαθιστούν και να διατηρήσουν τη δημόσια τάξη και ασφάλεια στα εδάφη που ελέγχει”, επισημαίνεται στην έκθεση.

Παράλληλα με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προχωρούσε και η τουρκοποίηση των περιοχών. Και στις τρεις ζώνες των κατεχόμενων εδαφών της Συρίας οι τοπικές υποδομές ηλεκτρικού ρεύματος έχουν συνδεθεί στο τουρκικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Ελλείψει τραπεζών, άνοιξαν υποκαταστήματα της τουρκικής ταχυδρομικής υπηρεσίας για την παροχή τραπεζικών εμβασμάτων και την πληρωμή μισθών. Το μεγαλύτερο μέρος των προμηθειών τροφίμων γίνεται από την Τουρκία, παραδίδοντας μέρος από αυτά σε αρτοποιεία και καταστήματα που δημιουργήθηκαν από τουρκικές ΜΚΟ. Οι τοπικές διοικήσεις που υποστηρίζονται από την Τουρκία εκδίδουν έγγραφα ταυτότητας και τίτλους ιδιοκτησίας. Οι κάτοικοι των περιοχών χρησιμοποιούν κατά το πλείστον τουρκικές λίρες και λιγότερο αμερικανικά δολάρια. Και οι περισσότερες πινακίδες στα επίσημα κτήρια είναι στα αραβικά και τα τουρκικά.

Η Άγκυρα δεν έχει κρύψει τις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της στις περιοχές, οι οποίες αντικατοπτρίζονται στην κατασκευή νοσοκομείων και σχολείων, υποδομές με τις οποίες επιχειρεί να κερδίσει τον τοπικό πληθυσμό. Στελεχωμένα από Σύρους και εποπτευόμενα από Τούρκους αξιωματούχους υγείας, τα νεόκτιστα νοσοκομεία περιλαμβάνουν χειρουργεία, μαιευτικές κλινικές και εξοπλισμό όπως μονάδες τομογραφίας και αιμοκάθαρσης. Στον τομέα της εκπαίδευσης: σε δύο από τις τρεις υπό την κατοχή της Τουρκίας περιοχές, υπολογίζεται ότι υπάρχουν περί τους 75.000 μαθητές, με το πρόγραμμα των σπουδών να διδάσκεται στα αραβικά και στα τουρκικά και να επιβλέπεται από το τουρκικό υπουργείο Παιδείας. Τον Οκτώβριο του 2019, η Τουρκία άνοιξε τρία κολέγια στη Συρία ως μέρος του Πανεπιστήμιο Gaziantep, ενώ άνοιξαν και σχολεία που παρέχουν θρησκευτική εκπαίδευση.

(Το “Πανεπιστήμιο της Δαμασκού” ξεκίνησε τη λειτουργία του στην πόλη Αζάζ στη Βόρεια Συρία τον Σεπτέμβριο του 2016. και εκτιμάται ότι στις 4 σχολές του (Μηχανικών, Πολιτικών Επιστημών, Νομικής και Θεολογικής, Επιχειρήσεων και Οικονομίας) σπουδάζουν περίπου 1000 φοιτητές. Και αυτό κατασκευάστηκε από την IHH).

Ένας από τους σημαντικούς “βραχίονες” της τουρκοποίησης των περιοχών φαίνεται ότι είναι η μη κυβερνητική οργάνωση ΙΗΗ Humanitarian Relief Foundation, η οποία υλοποίησε σειρά έργων υποδομών, τόσο οικιστικών όσο και στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Εκτιμάται ότι μέσω της IHH έως το 2020, δηλαδή μετά την τρίτη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας, είχαν διοχετευθεί στις περιοχές περισσότερα από 400 εκατομμύρια δολάρια. Κατ’ αρχήν τα πρότζεκτ νέων οικισμών και καταυλισμών που ανέλαβε η ΜΚΟ μπορούν να φιλοξενήσουν περισσότερους από 100.000 κατοίκους. “Προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των Σύριων προσφύγων στην εκπαίδευση, ιδρύσαμε 2 πανεπιστήμια, 40 σχολεία, 6 νηπιαγωγεία, 1 σχολή μαιευτικής, καθώς και 1 ειδικό σχολείο για κωφάλαλους και άτομα με προβλήματα όρασης. Το 2020 ξεκινήσαμε την κατασκευή 13 σχολείων και ξεκινήσαμε να παρέχουμε εκπαίδευση σε 7 σχολεία. Με τα 6 εκπαιδευτικά κέντρα που θα ανοίξουν, ο αριθμός των μαθητών που φοιτούν στις σχολές μας θα φτάσει τους 14.522”, ανέφερε η οργάνωση σε φυλλάδιό της που δημιουργήθηκε πριν από τέσσερα χρόνια.

Ακόμα στο χαρτοφυλάκιο της IHH στις τουρκοκρατούμενες περιοχές της Συρίας περιλαμβάνονται: ορφανοτροφεία, πανεπιστήμια, μονάδες φυσικοθεραπείας και αποκατάστασης τραυματιών πολέμου, τζαμιά, μέχρι και αρτοποιεία.

Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν και τα σχέδια κατασκευής 240.000 σπιτιών σε 13 περιοχές της Συρίας - ένα πρότζεκτ που ανακοινώθηκε ότι είχε ήδη ξεκινήσει τον Μάιο του 2023, κατά τη διάρκεια της τελικής ευθείας για τις προεδρικές εκλογές της Τουρκίας και τις υποσχέσεις για την επιστροφή των Σύρων προσφύγων στις “ζώνες ασφαλείας”. Σε αυτό το πρότζεκτ, το οποίο είχαν υποστηρίξει ότι θα ολοκληρωθεί μέσα σε τρία χρόνια, η τουρκική ΜΚΟ σύμφωνα με πληροφορίες δεν έχει μείνει εκτός.

(“Πανεπιστήμιο Επιστημών Υγείας” στην περιφέρεια Ιντλίμπ. Όπως αναφέρει η IHH, σε αυτό “εκπαιδεύονται μαίες, νοσοκόμες, φυσιοθεραπευτές, αναισθησιολόγοι και νοσοκόμοι για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης”. Το 2020 φοιτούσαν 650 φοιτητές).

H ΙΗΗ έχει απασχολήσει κρατικές αρχές και δικαστήρια στο παρελθόν, καθώς το όνομά της έχει εμπλακεί σε υποθέσεις χρηματοδότησης τρομοκρατικών οργανώσεων. Το 2019 σε μήνυση που κατατέθηκε στο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο των ΗΠΑ για την υπόθεση Αμερικανού πολίτη που σκοτώθηκε από τη Χαμάς, αναφέρεται ότι η IHH διεξήγαγε μεγάλο μέρος των οικονομικών της συναλλαγών με την τρομοκρατική οργάνωση. Αυτό φέρεται να κατέστη δυνατό μέσω μίας άλλης φιλανθρωπικής οργάνωσης, της Ένωσης του Καλού (Union of Good), την οποία οι ΗΠΑ είχαν χαρακτηρίσει “χρηματοδότη τρομοκρατών ”από το 2008. Η συγκεκριμένη αγωγή απορρίφθηκε.

Κατά της IHH είχε λάβει μέτρα και το Ισραήλ χαρακτηρίζοντάς την “απευθείας χρηματοδότη της Χαμάς”. Επιπλέον, σε απόρρητο τηλεγράφημα από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Άγκυρα προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, το οποίο διέρρευσε στα Wikileaks, η IHH αναφέρεται ως “βιτρίνα” για συναντήσεις με σκιώδεις παράγοντες. Συγκεκριμένα, στο τηλεγράφημα που εστάλη το 2009, επισημαίνεται ότι πηγή της πρεσβείας ισχυρίστηκε πως “ο τότε Σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής Νταβούτογλου είχε ζητήσει από την οργάνωση να φιλοξενήσει μια σειρά από συνέδρια στην Κωνσταντινούπολη που θα του επέτρεπαν να συναντηθεί με αμφιλεγόμενα πρόσωπα έτσι ώστε να παραμείνουν εκτός των ραντάρ”.

(Κέντρα φυσικοθεραπείας της IHH στην Al-Bab και στη Sarmada, όπου σύμφωνα με την οργάνωση 16.000 άτομα επωφελούνται κάθε χρόνο από τη λειτουργία τους).

Έπειτα είναι και τα όσα υποστήριξε ο πρώην επικεφαλής Γάλλος εισαγγελέας αρμόδιος για υποθέσεις αντιτρομοκρατίας, Ζαν Λουί Μπρουζιέ, σε συνέντευξή του στο Associated Press το 2010. Όπως ανέφερε, η IHH είχε “σαφείς, μακροχρόνιους δεσμούς με την τρομοκρατία και την Τζιχάντ” και “βοηθούσαν την Αλ Κάιντα όταν ο (Οσάμα) Μπιν Λάντεν ξεκίνησε να βάζει ως στόχο το αμερικανικό έδαφος”.

Ο πρώην δικαστικός, γνωστός για τον εντοπισμό του τρομοκράτη Κάρλος (το “Τσακάλι”), είπε ότι δεν πίστευε ότι θα μπορούσαν στην IHH να είχαν διεισδύσει τρομοκράτες, χωρίς να το έχει καταλάβει η ίδια η οργάνωση. Από την πλευρά της η IHH εδώ και μία δεκαπενταετία αρνείται κατηγορηματικά οποιουσδήποτε δεσμούς με ριζοσπαστικές ή τρομοκρατικές οργανώσεις.